Koninklijke Ten Cate

afbeeldingen volgen

Een onzichtbare auto

In 2012 haalt Mercedes de pers door met een onzichtbare auto door Hamburg te rijden. Hiermee wil de autofabrikant duidelijk maken, dat een auto die op waterstof rijdt geen sporen in het milieu achterlaat. De stunt van Mercedes brengt de onzichtbare auto uit de Bondfilm ‘Die another day’ tot leven.

Hoe maak je een auto onzichtbaar? Aan één kant van de auto hang je camera’s op. Die filmen het uitzicht dat je zou zien, als de auto niet tussen jou en het uitzicht in zou staan. Op de andere kant van de auto plak je LED’s die samen één groot beeldscherm vormen. Dit scherm beeldt het uitzicht achter de auto aan de voorkant af. Zo wordt het ontbrekende puzzelstukje in de vorm van de auto ingevuld en ‘verdwijnt’ de auto tegen de achtergrond.

http://www.autojunk.nl/2012/03/een-onzichtbare-mercedes

Hightech textiel

Wat heeft het fantaseren over een onzichtbare auto met Koninklijke Ten Cate te maken? Het is een fraai voorbeeld van de creativiteit van wetenschappers. Net als uitvinder Q bij James Bond bedenken de onderzoekers van TenCate steeds slimme producten voor de toekomst. Bij TenCate gaat het dan om hightech materialen die van textiel gemaakt zijn.

Textiel is voor TenCate al lang geen lapje voor de markt meer. Het bedrijf maakt al tientallen jaren hightech materiaal waarin technisch textiel wordt verwerkt. Technisch textiel van TenCate kan vlammen weren, een camouflagepatroon weergeven, of kogels, granaatscherven en steekwapens afweren. Ook kan dit textiel statische elektriciteit afvoeren, vocht en warmte reguleren, een geur afscheiden, de luchtweerstand verlagen en elektriciteit geleiden. In de toekomst zal technisch textiel ook bewegende beelden kunnen weergeven. De materialen van TenCate worden ook verwerkt in vliegtuigen en sportwagens. Als die materialen beelden gaan weergeven, dan zou je achterop een vrachtwagen kunnen zien wat zich ervoor afspeelt en kun je veilig inhalen. Je kunt ook legervoertuigen of soldaten ‘onzichtbaar’ maken.

Zo ontwikkelt TenCate voortdurend hightech materialen die van technisch textiel worden gemaakt. Dit doet het bedrijf samen met TPRC, Universiteit Twente en andere partners. Hierbij moet TenCate steeds bedenken wat de klant over 5, 10 of 20 jaar zou kunnen wensen of verwachten.

Geweven auto’s en vliegtuigen

Hoe kun je grote delen van een auto of vliegtuig van textiel maken, in plaats van metaal? Door geen gewone textiel te gebruiken, maar composietmateriaal. Dat materiaal wordt gemaakt door textiel en kunsthars in laagjes op elkaar te persen. TenCate gebruikt hiervoor textiel dat van koolstofdraden wordt geweven. Composietmateriaal is ultralicht en supersterk. Er worden onder meer vliegtuigen en sportauto’s van gemaakt.

TenCate levert al jaren composietmaterialen voor vliegtuigen als de Airbus A 380. Van deze materialen worden sinds enkele jaren ook clipjes gemaakt, die de rompdelen van de nieuwe A 350 bijeenhouden. Op termijn moet een rompdeel uit één stuk composietmateriaal gemaakt kunnen worden. Dat scheelt in gewicht en brandstof en zo kunnen vliegtuigen meer vervoeren en verder vliegen. Men gebruikt bij vliegtuigen een thermoplastisch composiet; dit materiaal wordt bij verhitting zacht en daarna in een mal in de gewenste vorm gedrukt. Als het materiaal afkoelt wordt het weer hard.

Naar verwachting zal ook de auto-industrie in de toekomst vaker thermoplastisch composietmateriaal van TenCate gaan verwerken. Nu levert het bedrijf al composietmateriaal voor sportauto’s als de Alfa Romeo C4, maar dat is een thermoharde composiet. Dat is een zacht materiaal dat in een vorm wordt gedrukt en in een over hard wordt. Deze werkwijze wordt nu alleen bij dure sportwagens toegepast. Als in de toekomst ook thermohard composietmateriaal snel en goedkoop verwerkt kan worden, dan kan dit lichte en sterke materiaal ook in gewone auto’s worden gebruikt.

Elektronische weefsels

In elk weefsel kun je draden weven die stroom geleiden. Dit kan ook bij weefsels die in composietmaterialen worden verwerkt. Met ingeweven elektronica kunnen trillingen, temperatuur, vochtigheid of de schade van een kogel door het materiaal worden gemeten en doorgegeven. Zo kunnen composietmaterialen in de toekomst ook beeld en geluid weergeven.

De combinatie van composietmateriaal en elektronica biedt mogelijkheden voor de toekomst. Zo wil vliegtuigbouwer Airbus in 2050 een duurzaam vliegtuig maken. In dit vliegtuig moet twee miljoen (!) kilometer stroomkabel worden verweven in het composietmateriaal. Dit bespaart gewicht en brandstof en zorgt voor een lagere CO2 uitstoot.

Een brandweerpak of gevechtstenue met ingeweven elektronica beschermt in de toekomst niet alleen tegen hitte of kogels, maar stuurt ook gegevens door. Een commandant weet dan waar de spuitgasten of soldaten zijn en hoe het met hen gaat. Nu dragen soldaten nog vele kilo’s aan batterijen om te communiceren en hun nachtkijkers te gebruiken. Met kleding waarin elektronica is verwerkt zouden zij lichter bepakt zijn. Wellicht kunnen ze zelfs van kleur veranderen, of onzichtbaar worden.

300 jaar vernieuwing

Een bedrijf wordt niet zomaar een wereldspeler in moderne technologie. De geschiedenis van TenCate gaat in documenten terug tot 1704, maar dan zit de Almelose familie al jaren in de textiel. In de begintijd importeren de Ten Cate’s garens uit Duitsland. Dit laten ze door boeren in de omgeving verweven tot doek, dat in Nederland en Indië wordt afgezet.

In 1860 opent Ten Cate de stoomweverij Holland, waar 150 weefgetouwen klepperen. Daarna verrijzen de weverijen Tubantia en Java en begin 20^e eeuw de weverij Indië, de rayonweverij en twee spinnerijen.

In 1957 fuseert Ten Cate met de Koninklijke Stoomweverij in het nabijgelegen Nijverdal. Het nieuwe bedrijf gaat De Koninklijke Textielfabrieken Nijverdal – Ten Cate heten en is dan meteen het grootste textielbedrijf in Nederland. Als de textielindustrie in de jaren ’60 veel concurrentie krijgt uit lagelonenlanden, koopt Nijverdal – Ten Cate bedrijven tegen een lage prijs op. Dit zijn niet alleen bedrijven in Nederland of Europa, maar ook in Afrika en de Verenigde Staten. Zo wordt Nijverdal – Ten Cate niet alleen een wereldwijde speler, maar krijgt ook toegang tot nieuwe technieken, materialen, producten en afzetmarkten.

Het bedrijf ontwikkelt vanaf dan nieuwe producten, zoals surfplanken, kunstgras, beschermende kleding, matten voor het versterken van wegen of dijken, en composietmaterialen voor de lucht- en ruimtevaart. In plaats van garens en doeken te leveren waar anderen iets van maken, brengt men nu hightech eindproducten op de markt. Het weven van traditionele textiel wordt afgestoten. Sinds 1995 heet het bedrijf officieel Koninklijke Ten Cate en na 2006 wordt ook de korte naam TenCate gevoerd. In 2007 wint het bedrijf als ‘meest innovatieve en competitieve organisatie van Nederland’ de prestigieuze Erasmus Innovatie Award.

TenCate nu

Ook nieuwe producten worden na enige tijd goedkoop nagemaakt. Daarom speelt TenCate altijd in op de toekomstige wensen van de klant. Het bedrijf heeft de ambitie en naar eigen zeggen ook de kwaliteit om de wereld te veranderen. Dit doet men door steeds als eerste met nieuwe producten te komen. Tegenwoordig gaat het hierbij om duurzaamheid en digitalisering. Door de digitalisering te combineren met textiel ontstaan ongekende nieuwe mogelijkheden, waarvan boven enkele voorbeelden zijn gegeven. Om de duurzaamheid te bevorderen wil TenCate elk eindproduct als grondstof opnieuw kunnen gebruiken. De cirkel van grondstof naar product en weer terug naar grondstof is dan rond. Zo wordt materiaal en energie bespaard en vervuiling tegengegaan. Hieronder twee voorbeelden van duurzame ontwikkelingen.

Printen

Recent ontwikkelde TenCate een digitale printer die textiel bedrukt met druppeltjes inkt van slechts enkele nanometers (miljoenste millimeters) groot. Dit bespaart inkt, water en energie en tijd. Naast inkt kan de printer ook vloeistoffen aanbrengen, die de stof andere eigenschappen geven. Zo kan textiel een vlamvertragend laagje krijgen. Beschermende pakken van brandweerlieden kunnen aan één kant een waterafstotend laagje krijgen, terwijl de andere kant wel het transpiratievocht doorlaat. Met de bestaande druktechnieken kon dat niet.

Kunstgras en ander bodemtextiel

Kunstgras wordt al meer dan 50 jaar getuft. De kunststof grassprietjes worden dan door een ondergrond van textiel geprikt. Omdat sprietjes en bodem van verschillende materialen zijn gemaakt, is dit traditionele kunstgras maar ten dele recyclebaar. TenCate wil nu de natuur voorbijstreven en kunstgras maken dat beter is dan echt gras. Mede daarom wordt het kunstgras van TenCate sinds 2012 niet meer getuft, maar in één keer geweven. Omdat dit kunstgras van één materiaal wordt gemaakt, kan het volledig worden hergebruikt.

Ook de matten van geotextiel, die wegen en dijken versterken door het zand bijeen te houden, kunnen van afbreekbare vezels worden gemaakt. Ze hinderen de plantengroei niet en tegen de tijd dat de wortels het zand bijeenhouden, lost het weefsel geleidelijk op. Het meeste geotextiel is echter niet afbreekbaar, want het moet wegen en dijken juist tot in lengte van jaren beschermen. Dit is bijvoorbeeld het geval bij de Deltawerken in Zeeland.

Geweven kunstgras en geotextiel zijn in principe te koppelen aan elektronische waarneming. Sijpelt er water door de dijk? Is de bal in of uit? Naar verwachting kunnen de weefsels dit in de toekomst meten en doorgeven.

Traditie en innovatie

Zo werkt Ten Cate voortdurend aan het verduurzamen en digitaliseren van de producten. Voor de gebruiker lijkt het alsof TenCate heel verschillende producten maakt die niets met elkaar te maken hebben. In werkelijkheid is dat niet zo, want al die producten worden geweven. Met dezelfde weeftechniek als basis kun je verschillende stoffen maken. Die stoffen worden verwerkt in dijkverzwaringsmatten, beschermende kleding of weefsels voor composietmaterialen. Waar het de mensen van TenCate nu om gaat, is dat beproefde textieltechnieken worden gecombineerd met nieuwe technieken, zoals digitalisering en nieuwe waarden als duurzaamheid.