Urenco

Hoe lang kunnen we nog kolen, olie en gas verstoken, nu die brandstoffen langzaam opraken en het milieu schaden? Hoeveel energie halen we uit de zon en de wind? De zon schijnt niet altijd en niemand wil een windmolen in de achtertuin. Eén ding is zeker; we gebruiken steeds meer energie. Sommigen zien in kernenergie de oplossing, anderen zijn daar juist tegen.

Wat nu?

Volgens voorstanders is kernenergie veilig en veel schoner dan energie uit kolen, olie of gas. Bij het verbranden van deze fossiele brandstoffen komt er immers teveel van het broeikasgas CO2 in de lucht en hierdoor verandert het klimaat. Bij kernenergie heb je dat probleem niet. Tegenstanders van kernenergie zeggen dat er grote ongelukken kunnen gebeuren. Ook is er geen permanente oplossing voor het kernafval, dat gevaarlijk is voor mens en milieu. Wereldwijd zijn de meningen verdeeld. In Duitsland worden de kerncentrales gesloten, maar in Frankrijk werken ze juist volop en in Engeland, China en India worden nieuwe kerncentrales gebouwd.

Kernenergie in Nederland

In Nederland staat kernenergie al jaren ter discussie, maar na de Tweede Wereldoorlog zien velen dit juist als de energiebron van de toekomst. Daarom besluit de regering in de jaren ’60 om de kolenmijnen in Limburg te sluiten en twee kerncentrales te bouwen; één in Borssele en één in Dodewaard. Na protesten tegen kernenergie in de jaren ’70 en ’80 blijft het bij die twee kerncentrales, waarvan alleen de kerncentrale in Borssele nu nog draait. Momenteel levert de kerncentrale in Borssele 4% van alle stroom in Nederland. De kerncentrale in Dodewaard is in 1997 gesloten.

Wat is kernenergie?

Kernenergie is warmte die ontstaat als je atoomkernen splijt. Atomen zijn de onvoorstelbaar kleine bouwsteentjes waaruit alles op aarde is opgebouwd. Een atoom is niet massief, maar bestaat uit een kern waar elektronen omheen zweven. Er zijn ruim 100 verschillende atomen, maar voor kernenergie worden atomen van uranium gebruikt. Uraniumatomen hebben een kern die je kunt splijten. Met de warmte die daarbij ontstaat brengt men water aan de kook. De vrijkomende stoom laat een turbine (schoepenrad) draaien en een generator (dynamo) zet dit om in elektriciteit.

Er is een klein beetje voorbewerkt (verrijkt) uranium nodig om met een kerncentrale elektriciteit op te wekken. Bij het splijten van het verrijkte uranium komt er warmte vrij en ontstaat er een kettingreactie. Om de reactie op gang te houden moet je uranium na enige tijd vervangen, maar 95% kan opnieuw worden gebruikt. De rest is afval.

Dit kernafval wordt 100 jaar boven de grond opgeslagen om af te koelen. Veel afval is daarna opnieuw te gebruiken, maar wat doen we met het kernafval dat niet hergebruikt wordt? Op die vraag is nog geen goed antwoord gevonden.

Uranium verrijken

Bij sommige uraniumatomen is de kern lichter dan normaal. Dit is bij nog geen 1% het geval. Juist die lichte uraniumatomen zijn goed splijtbaar. Om de kettingreactie bij uraniumatomen op gang te brengen, moet ongeveer 4% van het uranium uit atomen met splijtbare kernen bestaan. Vier keer meer dan normaal dus. Daarom wordt het uranium eerst verrijkt.

Dit gebeurt door het uranium in een trommel hard rond te slingeren; sneller dan de geluidssnelheid. Bij deze ultracentrifuge worden atomen met een zware kern tegen de trommelwand geslingerd en blijven atomen met een lichte kern in het midden achter. Zware en lichte atomen worden apart afgetapt en dan in de gewenste verhouding weer bij elkaar gebracht. Urenco in Almelo doet dit al sinds 1973.

Urenco (URanium ENrichment COmpany)

Nadat Nederland in de jaren ’60 kiest voor kernenergie wordt op 4 maart 1970 het Verdrag van Almelo getekend. Nederland, Duitsland en Engeland spreken dan af om samen uranium te verrijken. Dit moet in Almelo gebeuren, omdat het slecht gaat met de textielindustrie en men banen wil creëren. Het gaat om vreedzame toepassingen van laag verrijkt uranium.

Dit laag verrijkte uranium (4 – 8%) levert genoeg energie om een kernreactor op te starten en de kettingreactie in stand te houden. Met dezelfde technologie zou ook hoog verrijkt uranium kunnen worden gemaakt. Dat is uranium met meer dan 90% splijtbare lichte atomen, dat als brandstof voor een kernwapen kan worden gebruikt.

In het verdrag van Almelo spreekt Urenco af dat het bedrijf alleen uranium verrijkt voor het opwekken van elektriciteit. Nationale en internationale instanties zien erop toe dat Urenco zich hieraan houdt.

Urenco in de wereld

Er is een wereldwijde vraag naar verrijkt uranium. Na jaren van groei is die vraag nu stabiel. Van al het verrijkte uranium dat kerncentrales wereldwijd gebruiken, komt circa één derde van Urenco.

Urenco werkt niet alleen met uranium. In Almelo maakt men ook stabiele isotopen voor ziekenhuizen en voor de industrie. Isotopen zijn atomen van een stof waarvan de kern niet altijd precies hetzelfde is. Er zijn atomen met een zwaardere en een iets lichtere kern. Dit geldt voor uranium, maar ook voor sommige andere stoffen. Voor het maken van de stabiele isotopen worden ook ultracentrifuges gebruikt.

De vraag naar isotopen neemt nog elk jaar toe. Met een stabiele vraag naar verrijkt uranium en een groeiende vraag naar isotopen ziet de toekomst voor Urenco er goed uit. Daarbij is Urenco in 2013 ook uitgeroepen tot beste werkgever van Nederland bij bedrijven tot 1000 medewerkers.

Spin-off van Urenco

Uit Urenco zijn nieuwe bedrijven ontstaan. ETC (Enrichment Technology Company) bouwt de ultracentrifuges voor Urenco. Dit bedrijf werd in 2003 afgesplitst van Urenco en is nu deels in Franse handen. Ook Aeronamic is uit Urenco ontstaan. Dit bedrijf maakt sneldraaiende onderdelen voor de vliegtuigindustrie.